Piyanonun fiziksel özelliklerini öğrenirken 6 kategoriden bahsetmek mümkün: Temel yapısı, parçaları, mekanizması, kullanılan materyaller, boyutu ve şekli ile estetik özellikleri.
Bu kategorileri de kendi içinde alt kategorilere ayrılmaktadır.
Piyanonun Temel Yapısı
- Klavye: 52’si beyaz, 36’sı siyah olmak üzere 88 tuştan oluşur. 7 beyaz ve 5 siyah tuştan oluşan gruplar bir örüntü şeklinde tekrarlanmaktadır. Bu gruplar 12 sesten oluşan oktavı vermektedir. Standart bir piyano yedi oktav+4 tuşluk bir ses sınırına sahiptir.
Örnek 1. Piyano klavyesi (1)
- Gövde: İki temel çeşit piyano türü vardır: Kuyruklu piyano ve duvar piyanosu. Kuyruklu piyanonun gövdesi ve dolayısıyla telleri yatay pozisyondayken konsol piyanonun gövde dikeydir. Bu küçük boyutu ile duvar piyanoları daha çok ev veya derslik gibi küçük ortamlarda tercih edilmektedir.
Örnek 2. Kuyruklu piyanonun iç kısmı, tel ve susturucularının görünüşü (2)
Örnek 3. Duvar piyanosu (3)
Piyanonun Parçaları
- Tuşlar: Ahşaptan yapılır ve plastik veya fildişi kapmadırlar. Tellere vuran çekiçleri tetikleyen kısımlardır.
- Çekiçler: Tuşa basıldığında hareket ederek tellere vuran keçe kaplı tokmaklardır. Keçe kaplı olmaları sesin daha sıcak ve yankılı çıkmasını sağlar.
Örnek 4. Çekiçler (4)
- Teller: Uzunluğu ve kalınlığı değişen, çekiçlerin vurmasıyla elde edilen titreşimle ses çıkaran çelik teller bulunmaktadır. Kalın ses bölgesinde teller uzun ve kalınken, ince ses bölgesinde tam tersidir. Kalın notalar için tek tel kullanılmakta, ses inceldikçe aynı ses için iki veya üç tel kullanılmaktadır.
Örnek 5. Piyano telleri (5)
- Ses tahtası: Tellerin altında bulunur ve çekiçlerin vurmasıyla titreşen tellerden çıkan sesi iletir/yansıtır. Ses tahtası çalgının ses kalitesi ve gürlüğü açısından önem taşımaktadır.
- Pedallar: Modern piyanonun üç pedalı vardır: Sağ pedal (uzatma, sustain), sol pedal (una corda) ve orta pedal (sostenuto). Sağ pedal sesi uzatır, una corda pedal sesin gürlüğünü azaltır ve sostenuto pedal ise seçilen sesleri uzatır.
Örnek 6. Piyanodaki pedallar (6)
Piyanonun Mekanizması
- Hareket mekanizması: Kollar, yaylar ve çekiçlerden oluşan karmaşık bir sisteme sahiptir. Mekanizma, tuşlara basılarak çekiçlerin tellere vurmasını sağlar.
- Susturucu: Bir tuş serbest bırakıldığında, keçe bir susturucu telin üstüne geri düşerek telin titreşimini durdurur ve böylece ses kesilmiş olur. Susturucu sistemi, notalar arasındaki netliği sağlar. (Bknz. Örnek 2)
Piyanoda Kullanılan Materyaller
- Ahşap: Dayanıklılıkları ve akustik özellikleri nedeniyle ses tahtası, kasnak ve tuşlar gibi çeşitli parçalarda ladin, akçaağaç ve kayın gibi yüksek kaliteli ağaçlar kullanılmaktadır.
- Metal: Genellikle döküm demirden yapılan çerçeve, kuyruklu piyanoda 20 tonu aşabilen tellerin gerginliğine dayanacak gerekli direnci sağlar.
- Keçe ve deri: Çalgının sesini ve tınısını etkileyen bu malzemeler, çekiç ve susturucularda kullanılır.
Piyanonun Boyutu ve Şekli
- Kuyruklu piyano: Kuyruk uzunlukları değişen piyanolar, bu uzunluklara göre adlanırılır. Kuyruklu piyanoların ses tahtaları ve telleri yatay konumdadır. Çekiç mekanizması da ona uygun şekilde tasarlanmıştır. Ses gürlüğü yüksek olduğundan dolayı konser salonlarında tercih edilmektedir. Kapağı açılarak ses seyirciye yönlendirilir. Ayrıntılı bilgi için bknz. https://www.bilgesukaraca.com.tr/kuyruklu-piyano-turleri/
Örnek 7. Kuyruklu piyanonun kapağı
- Duvar piyanosu: Duvar piyanoları, kasaları dik olduğundan dolayı ses tahtaları ve telleri de dik konumdadır. Bu özelliği sayesinde daha az yer kaplamaktadırlar ve küçük alanlarda tercih edilirler. Ayrıntılı bilgi için bknz. https://www.bilgesukaraca.com.tr/duvar-piyano-turleri/
Örnek 8. Duvar piyanosunun mekanizması
Piyanonun Estetik Özellikleri
- Boya ve cila: Genellikle siyah renkte piyanoların çoğunlukta olmasına rağmen kahverengi, beyaz, kırmızı ve daha birçok farklı renkte piyanoya rastlanabilmektedir. Boya ve özellikle de cila, piyanonun görsel çekiciliğini etkilemektedir.
- Tasarım: Kuyruklu veya duvar tipi olması fark etmeksizin bir piyanonun zarif yapısı her zaman dikkat çekmektedir.
Bu yazıda kısaca anlatılan tüm bu fiziksel özellikleri piyanoyu, geniş yelpazede etkileyici tınıya sahip bir enstrüman kılıyor. Tasarımı ve yapısı hem işlevsel hassasiyeti hem de estetik güzelliği yansıtarak onu dünya çapında birçok evde, konser salonlarında ve müzik stüdyolarının vazgeçilmezi haline getiriyor.
(1) Piyano klavyesi, https://pixabay.com/, (?).
(2) Kuyruklu piyano içi, https://pixabay.com/photos/piano-instrument-key-piano-keys-3957653/, (06.07.2024).
(3) Konsol piyano, https://pixabay.com/photos/apartment-carpet-chair-living-room-1835482/, (06.07.2024).
(4) Çekiçler, https://pixabay.com/, (?).
(5) Piyano telleri, https://pixabay.com/photos/piano-strings-strings-piano-music-108452/, (06.07.2024).
(6) Piyano pedalları, https://pixabay.com/photos/piano-petals-grand-piano-pedal-board-179730/, (06.07.2024).
(7) Kuyruklu piyanonun kapağı, https://pixabay.com/photos/piano-grand-piano-black-instrument-179726/, (06.07.2024).
(8) Duvar piyanosunun mekanizması, https://pixabay.com/photos/piano-musician-artist-music-1170291/, (06.07.2024).